Vẽ là hình thức hoạt động tạo hình phổ biến ở trường mầm non, được trẻ rất yêu thích và làm quen ngay từ lứa tuổi nhà trẻ. Trong hoạt động vẽ, trẻ có cơ hội được trải nghiệm những cảm xúc đa dạng, được thể hiện các hình ảnh - hình tượng theo cảm xúc và ý tưởng riêng của mình một cách linh hoạt, với sự thay đổi của sắc thái màu sắc, hay chỉ là những nét vẽ rất đơn giản.
.jpg?w=900 "Nhấn vào ảnh để phóng to")
Giờ học vẽ của các bé trường MNTT Hạnh Phúc
Tuy vậy, trong thực tế, hầu hết các trường mầm non chưa thực sự giúp trẻ khám phá các phương tiện truyền cảm của hoạt động vẽ. Trong quá trình tổ chức hoạt động, giáo viên thường cho trẻ vẽ một vật cụ thể, hướng trẻ quan tâm nhiều đến hình ảnh mô tả, đến cách tạo ra hình mà ít chú ý đến hình thức của nó (dạy trẻ vẽ trình tự các phần, các chi tiết của vật thông qua các đường nét một cách cụ thể). Điều này thường dẫn đến việc trẻ nhớ lại những sơ đồ mô tả vật một cách máy móc mà ít thấy được sự cuốn hút rất đa dạng, phong phú từ các phương tiện truyền cảm của hoạt động vẽ.
ThS. Nguyễn Thị Bích Ngọc, khoa giáo dục mầm non, Trường đại học Sài Gòn, vừa đưa ra gợi ý một số giai đoạn rèn luyện kỹ năng và phát triển khả năng sáng tạo cho trẻ thông qua việc làm quen với các nét vẽ (giáo viên có thể linh hoạt vận dụng cho trẻ tuỳ lứa tuổi, phụ thuộc vào mục tiêu và khả năng).
Giai đoạn 1: Vẽ nét tự do theo nhịp điệu, cùng một hướng hay nhiều hướng. Hoạt động tiếp theo có thể sử dụng nền hình đã vẽ để tạo mảng nền cho một đồ vật, đồ chơi thông qua hoạt động cắt dán. Có thể bổ sung thêm chi tiết, thêm hình với việc sử dụng nguyên liệu như: giấy màu, bột màu, tăm bông (dán thêm, chấm thêm màu, rảy, phun màu, vẽ thêm nét, …) hoặc các hình thức hoạt động tạo hình khác. Kết quả: các đường nét đơn giản có thể biến đổi thành hình khác nhau.
.jpg?w=900 "Nhấn vào ảnh để phóng to")
Giai đoạn 2: Vẽ nét bổ sung vào những hình, những chi tiết đã chuẩn bị sẵn - vẽ nét cùng hướng hoặc khác hướng theo nhịp điệu. Có thể chuẩn bị các khuôn hình theo mẫu rập đơn giản về hình thức (con vật, quả, đồ vật,… ) và phù hợp, để trẻ có thể không đơn giản chỉ vẽ các đường nét ở trong hình, mà còn thể hiện đặc điểm, đặc trưng của các đối tượng. Qua các nét vẽ, các sự vật hiện tượng mô tả sẽ đạt được sự biểu cảm. Ví dụ: Nét cong - Vảy cá, mái ngói, hạt bắp, quả mãng cầu, …
Giai đoạn 3: Phối hợp các nét vẽ từ nhiều hướng với độ dài, ngắn, đậm, nhạt, to, nhỏ, ít, nhiều,… để tạo ra một hoặc nhiều hình, hay tạo ra các mẫu đường viền trang trí. Đây là mức độ khó nhất, hoàn toàn tạo ra hình với sự phối hợp các đường nét cùng đặc điểm từ nhiều hướng khác nhau, cùng với sự thay đổi nhịp điệu. Giai đoạn này đòi hỏi ở trẻ có mục đích, trí tưởng tượng phong phú từ kinh nghiệm về các biểu tượng trong thực tế, thông qua việc vận dụng linh hoạt các thao tác vẽ nét khác nhau.
Ở mỗi giai đoạn, mức độ khó được nâng lên dần. Khả năng vẽ của trẻ từng bước được hình thành và phát triển. Từ những nét vẽ cơ bản, trẻ có cơ hội lựa chọn các hình tượng theo ý thích, theo kinh nghiệm và trí tưởng tượng của mình. Vì thế, những nét vẽ không còn cứng nhắc mà thực sự là phương tiện giúp trẻ có thể vận dụng ngay một cách linh hoạt. Các nét vẽ đơn giản bỗng trở nên sống động, biểu cảm với sự thể hiện rất đa dạng các hình tượng.
Dựa vào đây, chúng ta có thể tiếp tục cho trẻ khám phá các nét vạch, các mảng,… trong hoạt động vẽ hay các phương tiện truyền cảm của các dạng hoạt động tạo hình khác.
Anh Thư